Đương quy – thảo dược bổ huyết, nhuận tràng

Là vị thuốc có nguồn gốc từ Trung Quốc. Đây là loại cây thân thảo lớn, sống nhiều năm, cao 40 – 80cm, thường phát triển ở các vùng núi có độ cao từ 2.000 – 3.000m với khí hậu ẩm mát. Lá thường có hình mác dài, cuống ngắn hoặc không cuống. Cụm hoa tán kép, mang màu trắng lục nhạt.

Ở Việt Nam, cây được trồng từ những năm 1960. Hiện nay, vị thuốc này được trồng nhiều ở các tỉnh vùng Tây Bắc như Lào Cai, Hòa Bình, Lai Châu và ở Tây Nguyên như Đà Lạt, Lâm Đồng…

Đương quy là rễ của cây phơi sấy khô, tác dụng bổ huyết, chỉ thống, nhuận tràng.

Các bài thuốc của đương quy

Đương quy dùng tán ứ giảm đau

Thuốc viên Hoạt lạc hiệu linh đơn

Đan sâm 20g, đương quy 12g, nhũ hương 6g, một dược 6g. Sắc uống. Trị các chứng tim, bụng đau do huyết ứ khí trệ

Thang phục nguyên hoạt huyết

Sài hồ 20g, thiên hoa phấn 12g, đương quy 12g, hồng hoa 8g, xuyên sơn giáp 8g, cam thảo 4g, đại hoàng 12g, đào nhân 12g. Sắc uống. Trị các chứng té ngã sưng đau, ứ huyết, đau buốt hai bên sườn.

Đương quy dùng để bổ huyết điều kinh

Trường hợp kinh nguyệt không đều, thấy kinh đau bụng, huyết hư kinh bế.

Thang tứ vật

Thục địa 20g, đương quy 12g, bạch thược 12g, xuyên khung 6g. Sắc uống.

Cao đương quy

Cao long đương quy tỷ lệ 1/1. Ngày uống 2 – 3 lần, mỗi lần 2 – 3ml.

Đương quy dùng để nhuận táo thông tiện

Dùng trong trường hợp thiếu máu làm đại tràng không mềm ướt nên đại tiện táo.

Đương quy (sao với dầu vừng)

1 lạng, sắc uống.

Hoàn đương quy

Quy vĩ 20g, đại hoàng 20g, đào nhân 63g, ma nhân 63g, khương hoạt 20g. Nghiền thành bột mịn, luyện với mật làm hoàn. Ngày 2 lần, mỗi lần 8g, chiêu với nước.

Món ăn bài thuốc có đương quy

Nước sắc đương quy, hoàng liên

Đương quy 16g, hoàng liên 3g đập vụn, ngâm rượu. Sau 25 – 30 phút đem tất cả đun sôi cho uống. Dùng cho các trường hợp đau mắt thiên đầu thống (do tăng nhãn áp).

Đương quy hầm rượu

Đương quy 30g, rượu lượng thích hợp, đun sôi nhỏ lửa trong 15 phút, cho uống. Dùng cho các bệnh nhân đau đầu dữ dội.

Canh đương quy thịt dê

Đương quy 15g, hoàng kỳ 45g, đảng sâm 30g, thịt dê 400g. Các dược liệu cho vào túi vải xô, cùng nấu với thịt dê đến khi thịt dê chín nhừ, bỏ bã thuốc, thêm gia vị. Chia làm 2 lần ăn trong ngày. Dùng cho các trường hợp thiếu máu suy nhược, sau khi bị bệnh lâu ngày cơ thể suy kiệt, hồi hộp đánh trống ngực, ăn kém.

Đương quy hầm gà

Đương quy 30g, gà mái 1 con (làm sạch chặt khúc). Cho gà, đương quy, gừng, hành, gia vị đặt trong nồi, đậy kín. Đun trong 2 – 3 giờ. Dùng cho các trường hợp kinh nguyệt không đều, hoa mắt chóng mặt, hồi hộp đánh trống ngực.

Đương quy tứ vị

Đương quy 12 – 16g, thục địa 12g, long nhãn 9g, đại táo 30g, nước lượng thích hợp, đun nhỏ lửa. Gạn nước uống 2 – 3 lần trong ngày. Dùng cho các trường hợp đau đầu hoa mắt, chóng mặt, mỏi mệt, da xanh tái, hồi hộp mất ngủ, phụ nữ kinh nguyệt không đều.

Chú ý khi dùng đương quy

Kiêng kỵ: Người có chứng tỳ thấp, tiêu chảy, nóng sốt (lao đang tiến triển, u thượng thận, bướu độc giáp trạng) không được dùng.

TS. Nguyễn Đức Quang